Zelfstandigheid tegen het licht
Het zal geen zzp'er of organisatie die zelfstandigen inhuurt, zijn ontgaan: na jaren van discussie, onderzoek en lobby start de Belastingdienst per 1 januari 2025 met het controleren op schijnzelfstandigheid. Vooralsnog wordt alleen gewaarschuwd en is van boetes geen sprake. Deze zachte landing geeft partijen die dat nog niet hebben gedaan, kans om orde op zaken te stellen.
De Belastingdienst handhaaft sinds januari 2025 actief op de juiste kwalificatie van arbeidsrelaties. Hiermee komt een einde aan het zogenaamde handhavingsmoratorium dat sinds 2016 directe sancties bij schijnzelfstandigheid uitsloot.
Maatwerk
Van schijnzelfstandigheid is sprake als een zzp'er feitelijk functioneert als werknemer. Er is sterke economische afhankelijkheid van slechts één grote opdrachtgever, veelal de enige klant. Bij het oordeel van de Belastingdienst gaat het altijd om maatwerk. Online staan tal van richtlijnen en stappen-plannen die kunnen helpen bij de analyse van specifieke situaties.
Drie hoofdcriteria
Een combinatie van factoren bepaalt of sprake is van een dienstverband. Hierbij wegen drie hoofdcriteria mee:
-Gezagsverhouding: In hoeverre heeft de zzp'er zeggenschap over het werk? Zijn er inhoudelijke aanwijzingen, moeten bedrijfsregels gevolgd worden, kan de zzp'er zelf bepalen hoe en wanneer er gewerkt wordt?
-Arbeid: Is de zzp'er verplicht om het werk zelf uit te voeren of kunnen daarvoor ook anderen worden ingeschakeld?
-Loon: Krijgt de zzp'er een vaste vergoeding voor zijn inspanningen. En welke betalingsafspraken zijn er?
Gevolgen
Als inderdaad schijnzelfstandigheid wordt vastgesteld, krijgt de werkgever te maken met fiscale consequenties. Denk aan het afdragen van loonheffingen en sociale premies. Verder zijn er arbeidsrechtelijke gevolgen zoals ontslagbescherming, loondoorbetaling bij ziekte en vakantierechten. Ook andere voorwaarden uit de wetgeving en cao zijn mogelijk van toepassing, bijvoor-beeld pensioenopbouw en bonussen.
Alleen waarschuwen
Als sprake is van schijnzelfstandigheid zijn de gevolgen aanzienlijk. Op aandrang van de Tweede Kamer is daarom in 2025 sprake van een zachte landing. De Belastingdienst waarschuwt wel maar deelt nog geen boetes uit, ervan uitgaande dat partijen alsnog actief maatregelen nemen om arbeidsrelaties op de juiste manier in te richten. Verder blijven goedgekeurde modelovereenkomsten tot eind 2029 geldig.
Vanaf 1 januari 2026 wordt eventueel te weinig betaalde loonheffing alsnog geïncasseerd. In principe niet verder terug dan 1 januari 2025, tenzij sprake is van kwade wil of het negeren van eerdere aanwijzingen. Ook kunnen boetes worden opgelegd.
Onverminderd urgent
Uitstel is geen afstel. Het voorkomen van schijnzelfstandigheid is onverminderd urgent. Voor zover dat nog niet is gebeurd, moeten opdrachtgevers en opdrachtnemers hun arbeidsrelatie kritisch tegen het licht houden en indien nodig aanpassen, contractueel en/of qua aard van de samenwerking. Dit voorkomt een hard gelag na de zachte landing.
Trendbreuk
Nederland telt nog altijd veel zzp'ers, ruim 1,7 miljoen per eind 2024. Verwachting is dat dit aantal afneemt nu de Belastingdienst actief gaat controleren. Afgelopen jaar stopten volgens de Kamer van Koophandel 21.000 zelfstandigen met hun bedrijf, 54% meer dan in 2023. Vooral onder koeriers, markt- en opinieonderzoekers nam het aantal zzp'ers af. Ook in de gezondheidszorg zijn minder mensen als zelfstandige actief.
Weliswaar kwamen er vorig jaar 14.500 zzp'ers bij, per saldo daalde hun aantal met bijna 7.000. Hiermee is volgens de KVK sprake van een trendbreuk.
ZORGEN OM PENSIOEN
Een van de zorgen bij het grote aantal zzp'ers is hun financiële toekomst. Platform Boekhouder.nl publiceerde in januari 2025 de resultaten van een onderzoek onder 400 zelfstandigen. Meer dan de helft van deze zzp'ers heeft niets geregeld voor hun pensioen, zo blijkt. Een kwart bewaart hooguit tien procent voor later.
Onder de zelfstandigen uit het onderzoek die wel iets opbouwen, kiest een grote groep voor een reguliere spaarrekening. Hoewel sparen laagdrempelig is, kent deze methode belangrijke nadelen. Zo is de inleg niet fiscaal aftrekbaar, zoals bij pensioensparen op een geblokkeerde rekening wel het geval is. Zzp'ers lopen hierdoor belastingvoordeel mis.
