88% van werkend Nederland ondervindt regelmatig stress. Dat is een zorgelijk percentage. Deze stress kan zorgen voor een sterke vermindering van het leefplezier, maar ook voor stressuitingen zoals gemoedswisselingen, depressie, problemen in relationele sfeer, vermindering van eigenwaarde, slechter slapen, lagere weerstand en uiteindelijk een burnout.

Tekst: John van Heel

Maar er liggen nog meer nadelen op de loer als stress een chronische factor is. Er giert dan namelijk doorlopend het stress hormoon cortisol door ons lijf. Dat hormoon zorgt ervoor dat we in optimale staat van paraatheid zijn (de vecht-vlucht stand van ons lichaam). Dit is geëvolueerd in ons mensen, omdat we gedurende ons bestaan, regelmatig alle focus nodig hebben en dat daar alle energie naar toe moet. Bijvoorbeeld, in de oertijd, als we moesten jagen, of als we gejaagd werden. We hadden dan alle energie en focus nodig om te rennen, voor de jacht of voor de vlucht. Daardoor trekken we alle energie uit direct beschikbare energie, dat is glycogeen, ofwel, suikers. Die ligt, meteen beschikbaar, opgeslagen in onze spieren. Onze vetstofwisseling gaat dan even op een laag pitje. Ook gaat alle energie naar de spieren, waardoor onze weerstand lager wordt en we minder energie beschikbaar hebben voor andere lichamelijke processen zoals creatief denken en de spijsvertering. Tijdens die vecht-vlucht toestand was dat in de oertijd natuurlijk helemaal oke, maar in onze moderne tijd, nu we die energie niet meer op die manier kwijt kunnen, en door stress doorlopend in die vecht-vlucht toestand dreigen te staan, werkt dit systeem tegen ons.

Als werkgever en/of leidinggevende
Allereerst kan je als werkgever natuurlijk een omgeving creëren, waardoor stress minder de kop op steekt. Misschien de belangrijkste actie om regelmatig te nemen is, stel de vraag hoe het gaat! “Hoe gaat het met je, gaat nog alles goed, kan je je werk goed aan, loop je niet over, heb je plezier in je werk?” Natuurlijk is die persoonlijke aandacht erg prettig, maar het persoonlijke contact biedt ook de ruimte om te praten over eventueel aanwezige chronische stressfactoren. De persoonlijke aandacht biedt ook de ruimte voor complimenten en geeft een gevoel van ondersteuning, wat belangrijke aspecten zijn voor medewerkers om goed met werkdruk om te kunnen gaan en minder stress te beleven.
Wat binnen organisaties ook erg goed werkt is een WGG en WKB cultuur. WGG staat voor Wat Gaat Goed en WKB staat voor Wat Kan Beter. Vaak wordt er alleen geanalyseerd of gesproken wat niet goed gaat, maar de evaluatiemomenten worden een stuk positiever als je eerst de WKB's in kaart brengt en daarna afsluit met de WGG, dus samen bespreken wat goed gaat binnen de organisatie. Ook biedt deze insteek ook weer ruimte voor persoonlijke complimenten, maar ook voor inspraak in oplossingen, ook weer een primaire factor voor een goed gevoel op de werkplek.
In dit rijtje voor de werkgever kunnen de flexibele werktijden niet missen. Veel mensen willen niet meer fulltime werken, hebben kinderen, werken misschien graag ook eens thuis, kortom, een gepersonaliseerd werk/privé plan kan veel betekenen voor een positieve balans beleving.

Als werknemer
Uiteraard ligt de verantwoordelijkheid voor een goede balans niet alleen bij de werkgever. De werknemer kan zelf veel doen om die balans positief te houden. Voor de hand liggend is natuurlijk de duidelijkheid en openheid over je werk-privé balans wensen en over de stand van zaken, als een ander eens over een grens gaat. Als het niet vermeld wordt, kan er in ieder geval al niks aan gedaan worden. Ook voor jezelf opkomen is een belangrijke pijler om een goede balans te houden, niet altijd maar alles naar je toe trekken, want vroeg of laat heb jij niet alleen nadeel, ook de collegae en de werkgever.

Stress is vaak ook een persoonlijke perceptie, die zijn oorzaak vindt in onvoldoende tijd voor lichamelijke en mentale ontspanning. De vecht-vlucht stand, stress dus, activeert je sympathische zenuwstelsel, onder andere beweging en ontspanning activeert je parasympatische zenuwstelsel. Als het parasympatische zenuwstelsel onvoldoende geactiveerd wordt, dan kan het lichaam niet herstellen. Het is dus belangrijk om te weten hoe dat te activeren en om dat dan ook meerdere malen per dag te doen. Hier een paar mogelijkheden;

Diepe neusademhaling
Sluit je mond en adem zo sterk als je kan in door je neus, alsof je een vochtige neus even flink ophaalt, maar dan langer en steviger. Laat daarna de adem gewoon natuurlijk los. Doe dit 10 tot 15 keer achter elkaar. Elke keer als je deze oefening doet, activeer je even het parasympatische zenuwstelsel en komen seratonine, melatonine, oxitrine en het Dhea hormoon vrij, sluit je vecht-vlucht stand even af, verminderd het adrenaline en corticol in je systeem en staat je lichaam in ontspan en herstel modus.

Bewegen en sporten
Er zijn veel andere activiteiten die ons parasympatische zenuwstelsel activeren, waarvan bewegen en sporten super belangrijke zijn. Elke wandeling, elke keer als we sporten of de spieren versterken, elke keer als we stretchen, een yoga les doen, pilates, enz. zorgen we ervoor dat ons lichaam in de herstel modus gaat. Beter elk dagdeel deze herstel modus activeren dan een keer per dag of 2 keer per week.

Mindfulness
De meest eenvoudige manier van mentale ontspanning is je favoriete muziek luisteren met een koptelefoon en je ogen dicht. Een andere manier is een zittende bodyscan. Gewoon even zitten en even aandacht voor je voeten, wat je voelt, je benen, hoe je zit, je rug, of je ergens last van hebt, je schouders, ergens spanning, je nek, armen, gezicht. Door aandacht te hebben voor je lijf, ben je even weg van piekeren, denken aan het verleden, zorgen over morgen, gewoon even aandacht voor jezelf op dit moment.

Meditatie
Een ultieme manier van het activeren van het parasympatische zenuwstelsel is mentale ontspanning door meditatie. Het is al jaren geleden vele malen wetenschappelijk onderzocht wat meditatie met onze hormonen doet en dat het meteen onze ontspan en herstelmodus activeert. Meditatie kan door een minuut even naar iets te staren en daarin op te gaan, maar kan ook door bijvoorbeeld stiltemeditatie te oefenen, te mediteren met behulp van een mantra, een geluid of klank, onder begeleiding van iemand die je door de meditatie heen praat, en zo zijn er honderden manieren van meditatie.

Kortom, gebruik je lijf, je ademhaling, mentale rust en zenuwstelsel als gezondheidsmedicijn.