Magazines | Rivierenland Business nummer 1 2020

Het complete Triodosgebouw is vastgelegd in een materialenpaspoort. "Zo is exact bekend wat later voor hergebruik beschikbaar komt", zegt Ten Dam. Er gaan steeds meer stemmen op om zo'n materialenpaspoort verplicht te stellen. "Voor nieuwbouw vind ik dit een re?le ambitie. Veel informatie is immers al digitaal beschikbaar. Als je gegevens vervolgens opslaat in een databank zoals Madaster is er een sluitend systeem. Voor bestaande gebouwen is een volledige materiaalinventarisatie echter lastig, zeker als ze al wat ouder zijn."

Circulariteit is een veelbesproken thema. "Toch be-staat nog vaak onduidelijkheid over de exacte bete-kenis", zegt Irene ten Dam, Domeinmanager Groen bij de Economic Board Utrecht (EBU). Circulariteit gaat veel verder dan recyclen. "Het begint ermee, zo min mogelijk nieuwe materialen te gebruiken. Dat moet het uitgangspunt zijn bij het ontwerp. Mocht een product of gebouw overbodig zijn dan krijgt het idealiter een volgend leven in geheel of gedeelte-lijk dezelfde vorm. Lukt dat niet dan moeten losse onderdelen en materialen eenvoudig herbruikbaar zijn. Ook hierbij speelt het ontwerp een belangrijke rol. Denk aan de toepassing van droge verbindingen zoals schroeven. Pas als hergebruik van materialen onmogelijk blijkt, is recyclen aan de orde."

Om gericht te werken aan een circulaire economie is een duidelijke definitie belangrijk. "Iedereen moet dezelfde taal spreken. Instrumenten als de door Alba Concepts ontwikkelde losmaakbaarheidsindex voor bijvoorbeeld de bouw helpen daarbij. Deze leidraad geeft inzicht in technische, procesmatige en financiele aspecten."

Niet op de lange baan
De doelstellingen uit het klimaatakkoord stellen ons land voor een enorme opgave. Een gelijktijdige transitie naar een circulaire economie lijkt wellicht een brug te ver. Het is echter onverstandig circula-riteit op de langere baan te schuiven, stelt Ten Dam. "Energie en circulair raken elkaar. Het klimaatak-koord draait vooral om CO2-reductie. Maar 40 tot 60% van de uitstoot is product- en materiaalgerela-teerd. Het is bemoedigend dat minister Stientje van Veldhoven pleit voor een integrale benadering."

Circulariteit is ook onderdeel van het Europese klimaatakkoord. "De Green Deal van Timmermans bevat onder meer de richtlijn dat alleen gebouwd mag worden zonder het klimaat verder te belasten. Dat impliceert een circulaire aanpak. Het wachten is nu op de concrete uitwerking."

100.000 nieuwe woningen
De bouw is verantwoordelijk voor de helft van alle materiaalgebruik. "Het is dus een belangrijk speerpunt bij circulariteit. Zeker in de regio Utrecht, gezien de dichte bebouwing en de grote bouwopgave. Tot 2040 zijn meer dan 100.000 nieuwe woningen nodig. De urgentie wordt verder versterkt door de stikstofproblematiek. Bouwen met lichtere materia-len en meer prefabricage helpt om de impact ervan te beperken."

Midden-Nederland telt relatief veel bedrijven die zich bezighouden met modulaire, demontabele wooncon-cepten. "Dank aan Jan Snel, Sustainer Homes, Built, Elements en Woodyshousing", aldus Ten Dam. "Mo-dulaire en circulaire woningen hebben vaak een be-perkte CO2-uitstoot en zijn flexibel qua maatvoering. Daarom kunnen deze wellicht toegestaan worden op plekken waar traditionele bebouwing geen optie is. Gezien het tekort aan bouwlocaties is het de moeite waard om deze mogelijkheid te onderzoeken."

Stimuleer samenwerking
Circulair bouwen begint met de juiste uitvraag. "Sommige opdrachtgevers besteden wel circulair aan maar doen dat via voorschrijvende, functionele criteria. Hoewel dit een stap vooruit is, stimuleert het innovatie, creativiteit en co-creatie onvoldoende. Circulariteit is een nieuw traject waarbij ketenpart-ners samen leren en elkaar moeten ondersteunen om tot maximaal resultaat te komen. Stimuleer dus samenwerking, bijvoorbeeld door projecten te laten uitvoeren in een bouwteam." Inspirerend voorbeeld is het Utrechtse rijkskantoor de Knoop. "Opdracht-gever Rijksvastgoedbedrijf woog het vermogen tot samenwerken bij de selectie met maar liefst 45% mee."

Materialenpaspoort
Het hoofdkantoor van Triodos Bank in Driebergen is meermaals bekroond als de state of the art van circulaire nieuwbouw. Het gebouw bestaat vrijwel geheel uit hout; de draagconstructie is verbonden met schroeven. Mocht het kantoor in de toekomst niet meer nodig zijn dan kan het eenvoudig gede-monteerd worden. En daarna elders weer worden opgebouwd of hergebruikt via losse elementen.

De Nederlandse economie moet in 2050 volledig circulair zijn. De inzet van alleen herbruikbare grondstoffen vereist een samenspel van overheid, opdrachtgevers, leveranciers, producenten en financiers. De bouw is verantwoordelijk voor de helft van al het materiaalgebruik. "Dat maakt het tot een cruciaal speerpunt in de circulaire economie", zegt Irene ten Dam. "Zeker in een dichtbebouwde regio met een grote bouwopgave als Midden-Nederland."

delen: