Magazines | Rivierenland Business nummer 4 2023

De komende jaren worden steeds meer grote bedrijven verplicht om in hun jaarverslag naast financiële informatie ook een duurzaamheidsverslag op te nemen. Om te voorkomen dat bedrijven zich op het gebied van duurzaamheid in deze jaarverslagen beter of slechter voordoen dan dat zij daadwerkelijk presteren, heeft de Europese Unie de normen en regels voor deze duurzaamheidsverslaglegging vastgelegd in de Corporate Sustainability Reporting Directive. Ook het mkb zal hiermee aan de slag moeten.

Binnen de huidige richtlijnen van de Europese Unie (de NFRD, Non Financial Reporting Directive) moeten beursgenoteerde bedrijven in hun jaarverslag naast financiële informatie ook duurzaamheidsinformatie opnemen. “Tot op heden gebeurt de verslaglegging over duurzaamheid en de maatschappelijke impact van een niet-beursgenoteerd bedrijf vooral op vrijwillige basis en worden er bovendien verschillende raamwerken gebruikt”, vertelt Rob Jacobs. Hij is verbonden aan het Lectoraat Future-proof Financial van Zuyd Hogeschool en doet promotie-onderzoek naar duurzaamheidsverslaggeving bij bedrijven. “De Europese Unie wil die willekeur aan banden leggen zodat stakeholders zoals aandeelhouders, klanten en werknemers beter inzicht krijgen in hoe een bedrijf presteert. In grote lijnen is greenwashing niets meer of minder dan jezelf groener voordoen dan dat je daadwerkelijk bent. Kijken we naar de verslaglegging, dan kan een bedrijf bijvoorbeeld de nadruk leggen op een project dat een positieve impact heeft op het milieu. Maar als dit project slechts een heel klein onderdeel van het bedrijf is dat heel uitgebreid wordt beschreven, dan is dat een vorm van greenwashing. Ook het weglaten van negatieve aspecten kun je als greenwashing bestempelen. Wanneer je in de financiële verslaggeving de winst bewust hoger doet voorkomen dan deze daadwerkelijk is, noemen we dat fraude. In feite is greenwashing dus ook een vorm van fraude. Het is niet voor niets dat deze duurzaamheidsinformatie dus ook verplicht gecontroleerd gaat worden door accountants of andere ‘assurance providers’, net als bij financiële informatie.”

Rapporteren volgens de CSRD
Vanaf 2024 wordt de NFRD ‘vervangen’ door de Corporate Substainability Reporting Directive (CSRD) en worden beursgenoteerde bedrijven geacht meer duurzaamheidsinformatie te verstrekken. In de CSRD zijn twaalf standaarden opgenomen. Twee daarvan bevatten basisprincipes en schrijven voor wat er gerapporteerd moet worden over strategie, governance en beslissingen met betrekking tot materialiteit. De rest heeft betrekking op aspecten rondom Environmental, Governance en Sustainalibility. Vanaf 2025 moeten daarnaast ook alle bedrijven die twee opeenvolgende jaren aan twee van drie criteria voldoen (een omzet hoger dan €40 miljoen per jaar, een balanstotaal van meer dan €20 miljoen en/of meer dan 250 medewerkers (gemiddeld over een jaar)) duurzaamheidsinformatie verstrekken die voldoet aan de CSRD-richtlijnen. Bovendien moet de duurzaamheidsinformatie alsmede de financiële informatie door de accountant (of wellicht een andere ‘assurance provider’) worden gecontroleerd en wordt een accountantsverklaring met ‘beperkte mate van zekerheid’ afgegeven. In Nederland gaat het uiteindelijk om zo’n 3.500 tot 4.000 bedrijven.

Eveneens nieuw aan de manier van rapporteren volgens de CSRD is dat bedrijven dit vanuit twee verschillende perspectieven moeten doen. Rob: “Enerzijds moeten zij vermelden wat duurzaamheid voor hun eigen bedrijf betekent. Vormen de gevolgen van klimaatverandering zoals grootschalige overstromingen of de stijgende zeespiegel een risico voor jouw bedrijf? En welke maatregelen ga je daartegen treffen? Die informatie is met name bedoeld voor financiële investeerders, omdat deze risico’s de bedrijfswaarde kunnen raken. Ook moet je aangeven welke kansen de klimaatverandering biedt voor je bedrijf. Anderzijds moet je vermelden hoe duurzaam jouw bedrijf is en welke impact (positief en negatief) jouw bedrijf op de klimaatverandering en andere sociale thema’s heeft. Tevens moet je als bedrijf aantonen hoe jouw bedrijf bijdraagt aan de doelen die tijdens het Klimaatakkoord in Parijs zijn opgesteld en wat jouw doelen op dit gebied zijn. Ben je daar nog niet zo ambitieus in, dan is dat in principe geen probleem, als je puur naar de CSRD kijkt. Als je er maar transparant bent. Er is echter ook een Europese wet onderweg (de CSDDD, de Corporate Sustainability Due Diligence Directive) die bedrijven en in sommige gevallen bestuurders aansprakelijk kunnen stellen als bedrijven niet handelen volgens wereldwijde conventies over mensenrechten of klimaat.”

Gevolgen voor het mkb
Mkb-bedrijven lijken de dans te ontspringen, maar deze verplichte rapportage heeft wel degelijk impact op hun bedrijfsvoering. “Bedrijven die verplicht zijn om te rapporteren, moeten hierin de hele keten meenemen”, vertelt Martijn Zoet. Hij is als lector verbonden aan het Lectoraat Future-proof Financial. “Zij moeten dus ook vermelden wat de uitstoot van hun klanten en hun leveranciers is. Vanaf 2024 moeten werkgevers met honderd of meer werknemers sowieso de CO2-uitstoot van de reizen van hun personeel gaan registreren. Dan moet je als werkgever dus weten wat voor in wat voor auto elke medewerker rijdt en wat voor motor erin zit. De beursgenoteerde multinationals vinden het rapporteren volgens de NFRD nu al ingewikkeld. Wij verwachten dat ze de rapportages volgens de CSRD gaan uitstorten over de toeleveranciers. Daarnaast komen er voor mkb-bedrijven met honderd tot tweehonderd werknemers rond 2027 aparte richtlijnen voor hun rapportages, maar aan dat voornemen is nog geen concrete invulling gegeven.”
 
Dubbele tsunami
Zuyd Hogeschool biedt cursussen voor cfo’s en andere professionals over de CSRD en de daaruit voortvloeiende verplichtingen. Rob: “We merken bij veel bedrijven dat 2026 (het jaar waarin ze over 2025 moeten rapporteren) nog ver weg is. De meeste cfo’s hebben andere dingen aan hun hoofd. Toch blijven we benadrukken dat het belangrijk is om hier op tijd mee te beginnen, anders snij je jezelf echt in de vingers. Rapporteren volgens de CSRD is te veelomvattend om in korte tijd te kunnen optuigen. Die niet goedkeurende accountantsverklaring kan bijvoorbeeld  gevolgen hebben voor je financiering.”
Martijn: “Bedrijven moeten volgens de CSRD in sommige gevallen over maar liefst 1.140 kpi’s rapporteren. Dat red je niet in een jaar, zeker niet binnen de gemiddelde finance-afdeling van een mkb’er. Bovendien komt er een zekere mate van technologie bij kijken. Niet elke mkb’er is even vergevorderd op het gebied van digitalisering. Daarmee komt er in feite een dubbele tsunami op ze af. Het is dus echt belangrijk dat ook het mkb hiermee aan de slag gaat.”

Kans
Rob benadrukt dat bedrijven de rapportering niet alleen als extra bureaucratie zien, maar ook vooral als een kans. “Wanneer je aan de CSRD voldoet, komen andere raamwerken te vervallen. Bovendien biedt het duurzaamheidsrapport een compleet overzicht van je duurzaamheidsactiviteiten richting je stakeholders. Daarnaast kun je het rapport inzetten voor je strategische positionering. Zijn er zaken die je klanten niet goed vinden of waar je concurrenten beter in zijn? Dan kun je daar met behulp van je rapportage op inspelen en een koerswijziging inzetten. Het kan ook juist als hulpmiddel dienen om over je duurzaamheidsactiviteiten te communiceren. Ik ken genoeg familiebedrijven die niet verplicht zijn om aan CSRD-richtlijnen te voldoen, maar wel bewust bezig zijn om de negatieve impact van hun bedrijf op het milieu te verkleinen. Hun klanten zijn hiervan niet altijd goed op de hoogte. Met een jaarverslag kun je heel makkelijk die stappen aan de buitenwereld laten zien.” Martijn noemt ROCKWOOL als voorbeeld. “Dit bedrijf is eerlijk over diens producten en erkent dat het productieproces vervuilend is. Maar hun producten dragen wel bij aan de verduurzaming van de bouwsector. Hierover communiceren ze uitgebreid op hun website.”

Maatschappelijke druk
De verplichting van de CSRD zal de mogelijkheid tot die greenwashing niet helemaal wegnemen. “Maar bedrijven komen wel steeds minder weg met het weglaten van informatie”, zegt Rob. “Ook accountants lezen de krant en weten wat een bedrijf precies doet. Komen ze daar in het duurzaamheidsverslag niets tegen over de CO2-uitstoot, dan zullen ze kritische vragen stellen. Daarnaast komt het ook neer op ethiek. Er zijn veel voorbeelden uit het verleden waarbij bleek dat niet alle ondernemingen even ethisch handelen. Hoe eerlijk wil je zelf als bedrijf zijn? Ten slotte neemt ook de maatschappelijke druk toe. Mensen worden steeds kritischer en stellen steeds meer vragen. Daar zul je uiteindelijk iets mee moeten, of je nu een multinational of een mkb’er bent.”
 
Brownwashing
Naast het fenomeen dat bedrijven zich groener voordoen dan dat zij daadwerkelijk opereren, zijn er organisaties die hun duurzame activiteiten juist bewust afzwakken of verzwijgen. “In Europa is er een verschuiving gaande”, vertelt Rob Jacobs. “De EU wil op termijn steeds meer bedrijven gaan verplichten om over duurzaamheid, milieu en sociale aspecten te rapporteren. In de Verenigde Staten ligt dit anders. Dit zijn veelal bedrijven die volgens het Angelsaksische model opereren en onder andere aansturen op aandeelhouderswaarde en winstmaximalisatie. Zij willen hun stakeholders juist zo min mogelijk op hun groene activiteiten te attenderen, uit angst dat de aandeelhouders gaan protesteren en investeerders hun geld in andere bedrijven stoppen. Dat wordt ook wel ‘brownwashing’ genoemd, dus groene activiteiten ‘bruiner’ voordoen omdat je anders van bv.  aandeelhouders opmerkingen kunt krijgen over die ‘groene activiteiten’ en of het geld dat daarmee gemoeid is, niet beter had kunnen worden gestoken in financieel rendabelere activiteiten. Ook wordt de concurrentie sterk in de gaten gehouden. Een bedrijf wordt geacht om minimaal in dezelfde orde van grootte te presteren qua winst en beurskoers.” “Een mooi voorbeeld is de Bud light reclame met een transgender in de hoofdrol”, vult Martijn Zoet aan. “Dit biermerk verloor vervolgens tien miljoen dollar aan aandeelwaarde ten koste van andere merken. Een andere vorm van brownwashing zien we bij het afsluiten van leningen. Wanneer bedrijven sociale en duurzame doelstellingen opstellen waaraan zij gaan voldoen, kunnen zij goedkoper lenen. Wanneer een bedrijf zich bij de aanvraag vervuilender voordoet dan deze daadwerkelijk is, dan is de eerste slag al snel gemaakt door op een later moment het normale niveau te rapporteren.” 
 

delen: