Succesvolle mobiliteitsproeftuin bij UMC Utrecht

Met een grootschalige mobiliteitsproeftuin onderzocht UMC Utrecht hoe het ziekenhuis duurzamer reizen en aantrekkelijk werkgeverschap kan combineren. 300 medewerkers ruilden zeven maanden lang hun auto in voor openbaar vervoer, fiets of deelvervoer – met verrassend positieve resultaten. Wat kunnen andere werkgevers leren van de Utrechtse ervaringen?

Tekst: Hans Hajée Fotografie: UMC Utrecht

 Hoe zorg je dat medewerkers duurzamer reizen, zonder dat dit ten koste gaat van comfort en flexibiliteit? Die vraag stond centraal bij de Proeftuin Duurzaam Vervoer van UMC Utrecht. Met ruim 12.000 medewerkers is het academisch ziekenhuis de grootste werkgever in de regio Utrecht.
 
Commitment en filedruk
Naast de toenemende filedruk was ook het commitment van het ziekenhuis aan de Klimaatwet en de Green Deal Duurzame Zorg 3.0 een drijfveer voor de proeftuin. “Niets doen was geen optie,” aldus Celina Kroon, Programmamanager Duurzaamheid bij het UMC Utrecht.
De proeftuin werd uitgevoerd samen met mobiliteitsaanbieders Shuttel en Hely. Deelnemers kregen gratis ov, toegang tot elektrische deelfietsen, een hogere fietsvergoeding en thuiswerkvergoedingen. Parkeerrestricties op drukke momenten moesten het autogebruik verder ontmoedigen.
 
90% duurzaam
Aan de proef deden 300 medewerkers mee die voorheen vooral met de auto reisden. Gemiddeld woonden zij op 33 kilometer van hun werk. Het ging om een diverse groep met zorgverleners, onderzoekers, onderwijs en ondersteunende medewerkers. 29 procent werkt onregelmatig en in diensten.
Al snel bleek dat de combinatie van financiële voordelen, flexibiliteit en intensieve communicatie leidde tot gedragsverandering: maar liefst 90% van de woon-werkreizen werd tijdens de proeftuin duurzaam afgelegd.
 
Ontspannen in het ov
Naast het beperken van CO2-uitstoot gaven deelnemers aan zich fitter en energieker te voelen. “Dat fietsgebruik dergelijke effecten heeft, was een verwacht resultaat,” zegt Kroon. “Wel verrassend was dat reizigers zich meer ontspannen en veiliger voelden wanneer zij na hun avond- of nachtdienst met het ov reisden. Het was niet langer nodig om moe en met verminderde concentratie achter het stuur te kruipen.”
 
Feedback ophalen
De sleutel tot succes van de proeftuin lag mede in het voortdurend ophalen van feedback en het daarop aanpassen van de opzet. “Voorafgaand aan de start hebben we deelnemers al om commentaar gevraagd. Dat leverde waardevolle inzichten op. Aanvankelijk waren deelnemers ingedeeld in categorieën per vervoersvorm. Collega’s gaven echter aan graag flexibel te zijn bij hun mobiliteitskeuze. Daarom kon bij de uiteindelijke proeftuin iedereen dagelijks per app aangeven hoe ze wilden reizen. Verder is op basis van de respons besloten ook in Bunnik een ov-hub te openen, naast die bij het ziekenhuis en op Utrecht Centraal.”
 
Persoonlijke keuze
Reizen is een persoonlijke keuze, benadrukt Kroon. “Bijvoorbeeld voor medewerkers met nachtdienst of collega’s die uit andere delen van het land komen. Gedragsverandering is dan een hele stap. One size fits all werkt niet, zeker niet bij een ziekenhuis waar een groot deel van de collega’s onregelmatige diensten heeft. Flexibiliteit is cruciaal en daarom is een hybride aanbod nodig met ruime keuzemogelijkheden.”
 
Korte en lange termijn
Voor veel zorgmedewerkers is het milieuaspect een belangrijke overweging bij hun mobiliteit. “Klimaatverandering heeft immers een directe impact op gezondheid. Naast deze langetermijnoverweging is het belangrijk om als werkgever directe, persoonlijke voordelen te bieden. Denk aan de 100% ov-vergoeding die sinds enige tijd onderdeel is van onze CAO.”
 
Collega’s enthousiasmeren
De proeftuin heeft veel bruikbare data opgeleverd. “Op basis hiervan kunnen we verdere stappen zetten,” aldus Kroon. “Zaken als een fietsplan, een mobiele fietsenmaker en oplaadvoorzieningen voor elektrische fietsen zijn al gerealiseerd. Omdat veel collega’s binnen de reikwijdte van zo’n e-bike wonen, is hier zeker nog meer winst te halen. Verder loopt de aanbesteding voor een kaart die reizen met het ov nog aantrekkelijker maakt. Ook wordt onderzocht hoe deelnemers aan de proeftuin andere collega’s warm kunnen maken voor duurzamer mobiliteitsgedrag.”
 
INZICHTEN DELEN
De proeftuin leverde waardevolle lessen en aanbevelingen op die ook voor andere werkgevers bruikbaar zijn. “We delen onze inzichten graag,” zegt Celina Kroon. “Bijvoorbeeld met andere ziekenhuizen en de op het Utrecht Science Park gevestigde bedrijven.”
 
Meer weten over de resultaten van de Proeftuin Duurzaam Vervoer bij UMC Utrecht? greenoffice@umcutrecht.nl